55Online.ir

حمیدرضا سروری

گورستان در نگاه بسیاری از مردمان کرۀ خاکی سیاه،غم‌انگیز و ترسناک است. ولی تعداد افرادی که دیدی متفاوت نسبت به گورستان دارند کم نیستند و هر روز نیز بر تعدادشان افزوده می‌شود. آیا تا به حال به دیدار گورستانی کهنه رفته‌اید؟به طور مثال گورستان ابن بابویه،گورستان انگلیسیها درکلکته،آرامستان لهستانیها در تهران،انزلی،اصفهان و... افراد علاقه‌مند به تاریخ و باستان‎شناسی به گونۀ دیگری به آرامستانها و نقش و جایگاه آنها در دانش تاریخ و باستان‌شناسی می‌نگرند در واقع گورستانها با توجه به شکل و ساختار سنگ گورها،پیکره‌هایی که روی آنهاست و معماری جالب توجهی که دارند خود بیانگر چگونگی زندگی گذشتگان،نقش و جایگاه و طبقه اجتماعی فرد درگذشته هستند. به طور نمونه گورستان انگلیسیها درکلکته با وجود گورهای هرمی،آرامگاههای گنبدی و گورهای کلاسیک با ایوانهای باشکوه و سرستونهای یونانی نمونه‌ای درخشان از این دست از گورستانهاست. برخی دیگر از گورستانهای تاریخی هرچند از نظر نمادشناسی و معماری بسیار ساده هستند ولی با توجه به این که بخشی از تاریخ یک سرزمین به شمار می‌روند بسیار ارزشمندند و باید از آنها نگهداری کرد. یکی از این دست از آرامستانها از آن انگلیسیهاست و در شهر بوشهر جای دارد. هرچند ارتباط بین ایران و انگلستان از پیش از دورۀ صفوی برقرار شده بود ولی به هنگام پادشاهی دودمان صفوی است که این ارتباط شکل تازه‌ای به خود می‌گیرد. برادران شرلی به ایران عهد صفوی سفر می‌کنند و انگلیسیها حتی به شاه عباس در بیرون راندن پرتغالیها از خلیج فارس یاری می‌رسانند. پس از آن شاهد حضور کمپانی هند شرقی بریتانیا در جنوب ایران هستیم. در سال1778میلادی،مرکز فعالیتهای کمپانی هند شرقی از بصره به بوشهر منتقل گردید و بوشهر به مهمترین مرکز بازرگانی و سیاسی بریتانیا در خلیج فارس تبدیل گشت. پس از آن و در سال1856م،و در جریان ماجراهای هرات،انگلیسیها بوشهر را اشغال کردند و این اشغال با عهدنامۀ پاریس و خارج شدن نیروهای ایرانی از هرات به پایان رسید و در پی آن نظامیان انگلیسی بوشهر را ترک کردند. بار دوم نیز به هنگام جنگ جهانی اول یعنی سال 1915میلادی بود که بریتانیاییها از راه دریا و از طریق مومبای راهی خلیج فارس شدند و بوشهر را بار دیگر اشغال کردند. این اقدام انگلیسیها سرآغاز رشته مبارزه‌های تنگستانیها با کمکهای آلمانیها به ویژه واسموس علیه انگلیسیها بود. طی نبردهای رئیس‌علی دلواری و یارانش با انگلیسیها چندین انگلیسی کشته شدند که امروزه تعدادی از آنها در این گورستان به خاک سپرده شده‌اند. البته این که چه تعدد از گورها از آن اشغال اول است و چه تعداد به اشغال دوم مربوط می‌شود روشن نیست. در یک بخش گورستان سنگ یادبود سپید رنگی دیده می‌شود که روی آن نام فردی به نام(Ernest Robert Knox) نبشته شده،وی یکی از افسران کمپانی هند شرقی بوده و سفرهایی هم به سریلانکا داشته است و در کلیسای سنت ماری ویمبلدون هم به خاک سپرده شده است از این رو وجود این نام روی سنگ یادبود اشاره به فرد دیگری دارد که همنام افسر مشهور کمپانی هند شرقی بوده،روی سنگ یادبود اشاره شده که وی در سال1803به دنیا آمده و درنوامبر1890میلادی دیده از جهان فروبسته است. بر روی سنگ گور دیگری هم نام فردی که به نظر یک سریلانکایی با نامی پرتغالی می‌آید به چشم می‌خورد این البته عجیب نیست چرا که سریلانکا مدتها مستعمرۀ پرتغال بوده(Wcles Fernando Negombo,Srilanka) زادروز وی سال1935م،ذکر شده و تاریخ درگذشتش را هم سال1980میلادی نوشته‌اند،روشن است که این فرد سالها پس از دیگر افراد به خاک سپرده شده در این گورستان به خاک سپرده شده است. وضعیت گورستان بسیار آشفته است و هرچند در تابلوی تازه‌ای به این موضوع اشاره شده که گورستان در سال 1379خورشیدی به فهرست آثار ملی افزوده شده ولی دو تابلوی دیگر در گورستان است که هر دو زنگ زده‌اند و نوشته‌های روی آنها روشن نیست! حریم گورستان رعایت نشده و مجتمعی مسکونی درست کنار گورستان ساخته شده است و افراد نادان هم روی دیوار جدا کننده بین این گورستان و مجتمع مسکونی طبق معمول یادگاری نوشته‎اند ولی این بار بیشتر یادگاریها انگلیسی است!لابد به این دلیل که گورستان از آن انگلیسیهاست! به هر روی این گورستان هم بخشی از تاریخ ایران است و باید برای آیندگان حفظ شود تا فرزندان ما بدانند چه بر سر نیاکانشان آمده.